Golec to ślepe zwierzątko o nagiej, pomarszczonej skórze, spędzające życie w podziemnych korytarzach. Te afrykańskie gryzonie fascynują naukowców ze względu na swą długowieczność i wyjątkową odporność na nowotwory.
Gryzonie nie są raczej znane z długowieczności. Przeciętna długość życia myszy wynosi półtora roku, szczura śniadego – do 4 lat. Nawet największe gryzonie – kapibary – rzadko dożywają dziesięciu wiosen. Tymczasem żyjące w podziemnych koloniach we wschodniej Afryce golce mogą żyć w naturalnych warunkach nawet 31 lat. Tajemnica ich długowieczności, a także zadziwiającej odporności na choroby nowotworowe, tkwi głęboko w strukturach ich komórek.
Podziemne kuriozum
Golec jest niedużym zwierzęciem; typowy osobnik ma ciało o długości 8-10 cm. Golce są ślepe oraz całkowicie pozbawione owłosienia (z wyjątkiem wibrysów, czyli włosów czuciowych). Mają charakterystyczne duże siekacze służące do rycia w ziemi. Spędzają życie w rozległych, pozdziemnych koloniach i prawie nigdy nie wychodzą na powierzchnię. Ich struktura społeczna przypomina nieco kolonię pszczół. Występują wśród nich odznaczające się większymi rozmiarami królowe, a także dominujące samce, natomiast większość kolonii składa się z robotników i robotnic. W skórze golców brakuje neuroprzekaźnika odpowiedzialnego za przewodzenie bólu – w związku z tym gryzonie te bólu nie odczuwają. W razie trudnych warunków golce mogą przejść w stan hibernacji. Posiadają ponadto dodatkowy mechanizm wykrywania komórek nowotworowych.
Tajemnica w rybosomach
Sekret (a przynajmniej jego część) długowieczności golców oraz ich odporności na raka (nie zaobserwowano, żeby w ich organizmie rozwijały się nowotwory) tkwi w ich odmiennych rybosomach. Rybosomy to struktury wewnątrzkomórkowe odpowiedzialne za produkcję białek w procesie translacji. Pojedyncze rybosomy u niemal każdego organizmu wielokomórkowego składają się z dwóch podjednostek. W 2012 r. jednak wyizolowano RNA z komórek golca i zauważono coś niezwykłego – rybosomy w komórkach tego gryzonia składają się z trzech podjednostek. Kiedy porównano komórki golca i myszy, zauważono, że błędów w procesie translacji pojawia się znacznie mniej w przypadku rybosomów trzyczęściowych niż u typowych, dwuczęściowych struktur. Co więcej, odkryto u golców pewien komórkowy związek chemiczny, który działa antynowotworowo. W przypadku innych ssaków komórki nowotworowe rozrastają się i dzielą, aż zaatakują komórki zdrowe. U golców komórka nowotworowa po zetknięciu z komórką zdrową przestaje się dzielić, a nawet umiera. Ów związek chemiczny czyni skórę golców rozciągliwą; działanie antyrakowe jest jakby dodatkowym prezentem od natury. Według dr Very Gorbunovej z Uniwersytetu w Rochester za długowieczność golca jest odpowiedzialny jego podziemny tryb życia. Gryzoń ten jest wielokrotnie mniej narażony na atak ze strony drapieżników niż np. myszy. Z punktu widzenia ewolucji więcej sensu ma więc rozwój wymienionych mechanizmów komórkowych u stworzeń, wśród których śmiertelność w młodym wieku nie jest wysoka. Nawet gdyby zwykła mysz miała potencjalną możliwość długiego życia – trzyczęściowe rybosomy, mechanizmy antynowotworowe – istnieje bardzo wysokie prawdopodobieństwo, że w ciągu pierwszego roku życia i tak zostałaby zjedzona przez drapieżnika. Nie miałaby szans, aby ewoluowały u niej takie cechy, jak u golca. Przyszłość pokaże, czy z tych unikalnych mechanizmów będziemy mogli kiedyś skorzystać i my.
fot. University of Rochester
źródło http://www.smithsonianmag.com/science-nature/why-do-naked-mole-rats-live-so-long-230258/?no-ist
